W październiku noce stają się wyraźnie dłuższe niż dni. W Szczecinie i okolicach ten w pełni
już jesienny miesiąc rozpocznie się o 7.04, a zakończy o 18.39, zaś 31 października Słońce
wzejdzie (według czasu zimowego) o 6.59, a zajdzie o 16.31. Zatem dzień będzie trwał tylko
9 godzin i 32 minuty.
Księżyc
W październiku kolejność faz Księżyca będzie następująca:
- 06-10 15:47 – III Kwadra
- 14-10 19:55 – Nów
- 22-10 05:29 – I Kwadra
- 28-10 22:24 – Pełnia
Podczas listopadowej pełni Srebrny Glob znajdzie się częściowo w cieniu rzucanym przez
Ziemię. Tarcza naszej planety zasłoni jednak tylko 12% średnicy tarczy Księżyca (6%
powierzchni tarczy).
Gdy nad Szczecinem Księżyc o 20:01 wzniesie się nad wschodnim horyzontem na wysokość
22 stopni nastąpi początek fazy zaćmienia półcieniowego, a o 21:35 rozpocznie się faza
zaćmienia częściowego, którego maksimum nastąpi o 22:14. Księżyc będzie wtedy na
wysokości 44 stopni nad horyzontem. Fazę zaćmienia częściowego będziemy mogli oglądać
do 22:52, a całe zaćmienie zakończy się 26 minut po północy.
W swojej wędrówce po nieboskłonie Księżyc dwukrotnie znajdzie się w okolicach Jowisza.
2 października o godzinie 02:59 nastąpi koniunkcja tych obiektów, separacja wyniesie około
2°40’, zaś wieczorem 28 października Jowisz wzejdzie kilkanaście minut po Księżycu. Ich
odległość na niebie będzie się zmniejszała w ciągu nocy i nad ranem zobaczymy oba obiekty
już bardzo blisko siebie (koniunkcja 29.10.23 o 08:49, separacja około 2°17’). Wcześniej tej
nocy, w czasie zaćmienia Księżyca, separacja wyniesie od około 6,5° na początku fazy
częściowego zaćmienia do około 6° na jej końcu. Wieczorem 24 października Księżyc
znajdzie się w pobliżu Saturna (koniunkcja o godzinie 11.07, separacja 3°15’, po zachodzie
Słońca o 18.30 separacja 5°09’). Na początku i pod koniec miesiąca możemy za pomocą
lornetki lub teleskopu obserwować na niebie bliskie położenie Księżyca i Urana, koniunkcja
2.10.23 o 17:35, separacja 1°49’ (o 20.40 po wschodzie Księżyca i Urana separacja wyniesie
2°47’) oraz 30.10.23 o 01:26, separacja 2°16’. W tym drugim terminie warto skierować
lornetkę także na Księżyc, gdyż około 0:24 Księżyc zacznie przysłaniać gwiazdę Botein
(δ Ari, mag 4,35) należącą do gwiazdozbioru Barana. Gwiazda wynurzy się całkowicie zza
tarczy Księżyca przy ciemnym jego brzegu około godziny 1:46.
Planety
Na październikowym wieczornym niebie jako pierwszy będzie wschodził Saturn, widoczny
w gwiazdozbiorze Wodnika na początku miesiąca do godziny trzeciej w nocy, a pod koniec
miesiąca do około północy. Jasno świecącego Jowisza możemy podziwiać przez całe noce
w gwiazdozbiorze Barana, za pomocą lornetki odnajdziemy tam również Urana. W konstelacji
Ryb będzie ukrywał się Neptun, który pod koniec października będzie zachodził już około
trzeciej nad ranem.
Bardzo jasna Wenus (ponad -4,4 mag) nadal będzie pełniła rolę Gwiazdy Porannej.
W październiku możemy ją obserwować już od godziny trzeciej w gwiazdozbiorze Lwa.
23 października Wenus znajdzie się w maksymalnej elongacji zachodniej i oddali się o 46°24’
na zachód od Słońca.
Gwiazdy, gwiazdozbiory i „spadające gwiazdy”
W październiku po zmierzchu, na zachodniej stronie nieba wciąż możemy odnaleźć Trójkąt
Letni i gwiazdozbiory letniego nieba. Jednak ponad wschodnim horyzontem pojawiają się
konstelacje zimowe, m.in. Woźnica, Orion, Byk i Bliźnięta. W południku górują: Wieloryb,
Ryby i Andromeda. W okolicach zenitu znajdziemy Perseusza, Kasjopeję oraz Cefeusza.
Jednym z największych gwiazdozbiorów północnego nieba jest Pegaz, z którym graniczy
konstelacja Andromedy. Trzy spośród najjaśniejszych gwiazd Pegaza, wraz z Alfa
Andromedae, która wcześniej (jako Delta Pegasi) należała do Pegaza, tworzą obszerny
asteryzm nazywany Czworokątem Pegaza, znany też jako „kwadrat jesienny”, a wraz z
pozostałymi dwiema najjaśniejszymi gwiazdami Andromedy układają się w kształt podobny
do Wielkiego Wozu. Konstelację Andromedy bardzo łatwo można znaleźć na niebie, gdyż jej
gwiazdy leżą prawie w jednej linii. Najciekawszym obiektem w tym gwiazdozbiorze jest
Galaktyka Andromedy zwana także Wielką Mgławicą w Andromedzie (M31). Poza miastem
można ją dostrzec nieuzbrojonym okiem jako mglisty niewielki obiekt.
Od 2 października do 7 listopada promieniują szybkie meteory z roju Orionidów, które
wchodzą w górne warstwy atmosfery ziemskiej z prędkościami około 66 km/s. Maksimum
roju przypada na 22 października, możemy wtedy oczekiwać ponad 20 „spadających gwiazd”
na godzinę. Radiant roju leży w gwiazdozbiorze Oriona. Natomiast od 6 do 10 października
(maksimum rano 9 października) promieniują powolne, nieliczne meteory Drakonidy – ich
radiant leży w gwiazdozbiorze Smoka. Rój ten znany jest między innymi z okresowych
wzrostów aktywności.
Grupa rojów wchodzących w skład kompleksu Taurydów, pochodzących od komety 2P/Encke
oraz ciał powstałych w wyniku wyrzutu materii z tej komety, jest aktywna w październiku
i listopadzie. Zalicza się do niej: Październikowe Arietydy, Południowe Taurydy, Północne
Taurydy oraz Chi Orionidy. 13 października maksimum osiągną Południowe Taurydy, ZHR=5
(ZHR – ZenithalHourlyRate –zenitalna częstotliwość godzinna). Meteory z tego roju są dość
powolne (27 km/s) ale wyjątkowo jasne i nierzadko występują tu zjawiska bolidowe. Okres
aktywności Południowych Taurydów trwa od 20 września aż do 20 listopada. Październikowe
Arietydy (OAR) aktywne są od 1 do 31 października. Radiant tego roju znajduje się
w gwiazdozbiorze Barana. Maksimum roju przypada na 8 października. Jego aktywność
wynosi 5 meteorów na godzinę, a prędkość meteorów w atmosferze to około 28 km/s.
Międzynarodowa Stacja Kosmiczna
Przez pierwsze trzy dni października przeloty ISS nad Szczecinem będą widoczne wieczorem.
Stacja ponownie pojawiać się będzie dopiero od 21 października w godzinach porannych. ISS
widoczna jest na niebie jako jasny punkt szybko przemierzający nieboskłon. Dokładne godziny
przelotów na stronie https://heavens-above.com.
Opracowanie: Jolanta Olejniczak
