Pierwszy dzień nowego roku w Szczecinie rozpocznie się o godzinie 08:18, a zakończy o 15:54. 31 stycznia wschód Słońca nastąpi o 07:48, a zachód o 16:43. Ten dzień będzie dłuższy od najkrótszego w roku o 1 godzinę i 24 minuty. Słońce w ciągu miesiąca podczas górowania zwiększy swoją wysokość nad horyzontem o 5,6°.
4 stycznia o 15:28 Ziemia w swym rocznym ruchu po orbicie eliptycznej znajdzie się najbliżej Słońca, czyli w peryhelium, w odległości około 147 mln km i będzie poruszała się z prędkością 30,27 km/s.
Księżyc
W styczniu kolejność faz Księżyca będzie następująca:
- 7 stycznia, 00:56 – pierwsza kwadra
- 13 stycznia, 23:27 – pełnia
- 21 stycznia, 21:31 – ostatnia kwadra
- 29 stycznia, 13:36 – nów
Na początku miesiąca czekają nas dwa interesujące zjawiska z udziałem Księżyca oraz najjaśniejszych na niebie planet. 3 stycznia po zachodzie Słońca wąski sierp Księżyca (oświetlenie: około 16%) będzie świecił w niewielkiej odległości od jasnej Wenus (koniunkcja około 19:30, separacja 1,8°). Księżyc i Wenus zajdą tuż przed godziną dwudziestą, dlatego warto to zjawisko oglądać wcześniej. Dzień później Księżyc zakryje Saturna. 4 stycznia planeta o godzinie 18:30 zbliży się do nieoświetlonej części tarczy Księżyca i zacznie znikać za jego krawędzią. Po około godzinie, o 19:34, Saturn zacznie ponownie pojawiać się na niebie, wychodząc zza oświetlonej części tarczy Księżyca. Warto śledzić to wydarzenie przez lornetkę lub teleskop. Wtedy także będziemy mogli zobaczyć gwiazdę 85 Aqr o jasności 6,7 magnitudo, która znajdzie się około 36″ kątowych od Saturna i również zostanie zasłonięta przez Księżyc.
Za pomocą lornetki i teleskopu możemy w styczniu obserwować blisko Księżyca Neptuna (5 stycznia po zmierzchu astronomicznym o godzinie 18 w odległości około 1°) oraz Urana (9 stycznia po zmierzchu astronomicznym o godzinie 18 w odległości około 5°). W tym miesiącu czeka nas kolejne bliskie spotkanie na sferze niebieskiej Jowisza i Księżyca. 10 stycznia po zachodzie Słońca, na wysokości ponad 30° nad wschodnim horyzontem, największa planeta w Układzie Słonecznym pojawi się blisko Srebrnego Globu zbliżającego się do pełni (koniunkcja 11 stycznia o 00:24, separacja 5°). Podczas pełni Księżyca dojdzie do bardzo bliskiej koniunkcji z Marsem (14 stycznia o 4:48, separacja 0,2°).
Planety
W styczniu po zmroku odnajdziemy na niebie Wenus, Jowisza, Saturna oraz Marsa, a za pomocą lornetki lub teleskopu także Urana w gwiazdozbiorze Barana i Neptuna w Rybach. Bardzo jasną Wenus (około -4,3 magnitudo) będziemy mogli obserwować wysoko nad zachodnim horyzontem jeszcze długo po zachodzie Słońca. 10 stycznia planeta ta osiągnie maksymalną elongację wschodnią (47°10’), więc warunki do jej obserwacji będą bardzo dobre. Wieczorem 18 stycznia Wenus i Saturn znajdą się w odległości około 3°od siebie. Przy dobrych warunkach pogodowych będziemy mogli oglądać je blisko siebie do godziny dwudziestej, kiedy zaczną znikać pod horyzontem.
Gwiazdy, gwiazdozbiory i „spadające gwiazdy”
Konstelacje zimowe w styczniu są dobrze widoczne prawie przez całą noc. Na nocnym niebie górują: Ryś, Bliźnięta, Rak, Mały Pies oraz Orion z charakterystycznym układem trzech jasnych gwiazd (Pas Oriona). Gwiazdy Pasa Oriona to Alnitak, Alnilam oraz Mintaka. Znajdują się w odległościach około 1000–2000 lat świetlnych. Są to młode ciała niebieskie, których wiek szacuje się na kilka milionów lat.
Wszystkie gwiazdy Pasa Oriona to błękitne olbrzymy. Alnitak jest gwiazdą potrójną, Alnilam to nadolbrzym zmienny typu Alfa Cygni, a Mintaka wykazuje zmienną prędkość radialną. Pod Pasem Oriona, w tzw. mieczu, znajduje się Wielka Mgławica w Orionie (M42). W Byku można podziwiać Plejady – otwartą gromadę gwiazd.
Przy pogodnym niebie dostrzeżemy w niej sześć lub siedem gwiazd. Byka z Plejadami łatwo odnaleźć, ponieważ znajduje się po prawej stronie Oriona. W Byku znajdziemy także jasną gwiazdę – Aldebarana, otoczoną gwiazdami tworzącymi kształt obróconej litery „V” (Hiady). Plejady znajdują się nieco wyżej i przypominają mały wózek.
Na nocnym niebie wyróżnia się także Syriusz oraz górujące wysoko Bliźnięta. Nisko nad południowym horyzontem wznoszą się gwiazdozbiory Erydanu i Zająca. Nad wschodnim horyzontem pojawia się Wolarz z jasno świecącym Arkturem. W konstelacji tej znajduje się radiant meteorów z roju Kwadrantydów, których spadek będziemy mogli obserwować do 12 stycznia.
Aktywność Kwadrantydów jest bardzo wysoka, z około 80 zjawiskami na godzinę. Maksimum przewiduje się 3 stycznia około godziny 16.
Międzynarodowa Stacja Kosmiczna
1 stycznia o 6:17:47 stacja ISS wynurzy się z cienia Ziemi, a jej przelot nad południowym horyzontem będzie widoczny około minuty. Stacja ponownie pojawiać się będzie od 14 stycznia w godzinach wieczornych. Szczegółowe informacje znajdują się na stronie https://heavens-above.com.
Opracowanie: Jolanta Olejniczak
Foto: Krzysztof Biskupski