Październik to pierwszy w pełni jesienny miesiąc, noce stają się już wyraźnie dłuższe niż dni. W Szczecinie i okolicach, 1 października Słońce wzejdzie o 7.04, a zajdzie o godz. 18.38, zaś ostatniego października dzień rozpocznie się (według czasu zimowego) o 7.00 zaś zakończy o 16.31, zatem będzie trwał już tylko 9 godzin i 31 minut.
Księżyc
W październiku kolejność faz Księżyca będzie następująca:
- 03-10 02.14 – I Kwadra
- 09-10 22.55 – Pełnia
- 17-10 19:15 – III Kwadra
- 25-10 12.49 – Nów
Podczas wędrówki po niebie, Księżyc znajdzie się 5 października w okolicach Saturna (koniunkcja o godzinie 21.44, separacja 4°46’), trzy dni później zobaczymy go obok Jowisza (koniunkcja 8.10 o godzinie 22.55, separacja 2°37’) a 15 października Księżyc zbliży się o godz. 6.40 do Marsa na odległość około 3°.
Zaćmienie Słońca
25 października wystąpi częściowe zaćmienie Słońca, które widoczne będzie w pasie od Grenlandii i północy Europy po Północną Afrykę, ominie jedynie część półwyspu Iberyjskiego (Portugalię i południową Hiszpanię). Widoczne będzie także na bliskim Wschodzie i w Indiach. Najgłębsza faza częściowego zaćmienia (ułamek zakrytej przez Księżyc średnicy tarczy Słońca ) wystąpi w północnej Rosji – ponad trzy czwarte. W Polsce Księżyc zaćmi około połowy średnicy tarczy Słońca i będzie to najgłębsze zaćmienie na naszym terenie od 2015 roku. Jeśli nie przeszkodzi pogoda, to najlepsze warunki do obserwacji powinny być w północno-wschodniej części kraju. Zaćmienie w Szczecinie zacznie się o 11.10, Słońce będzie wtedy 21° nad horyzontem. O godzinie 12.15, gdy Słońce wzniesie się na wysokość 24° nad horyzont, nastąpi faza maksymalnego zaćmienia, która wyniesie 0.462 co daje 34.9% zakrytej powierzchni tarczy Słońca. Zaćmienie w Szczecinie będziemy mogli obserwować przez 2 godziny i 11minut, do godziny 13.21.
Planety
Na jesiennym, październikowym wieczornym niebie jako pierwszy będzie pojawiał się Saturn, następnie Jowisz i Mars. Saturn będzie przemieszczał się nisko nad horyzontem z południowego wschodu i z każdym dniem zachodził będzie coraz wcześniej na południowym zachodzie ( pod koniec miesiąca zniknie po godzinie 23). Jasnego Jowisza znajdziemy znacznie wyżej nad horyzontem i będzie zachodził około 4 godziny później niż Saturn, zaś czerwony Mars przez całą noc będzie widoczny wysoko na niebie.
W pierwszej połowie miesiąca czeka nas drugi okres dobrej widoczności Merkurego w tym roku. Planetę można będzie spróbować znaleźć, nisko nad horyzontem na porannym niebie. 8 października o godzinie 20.52 Merkury znajdzie się w maksymalnej elongacji zachodniej (17,98°, jasność -2,4 mag). Elongacja jest to odległość kątowa między Słońcem a planetą na sferze niebieskiej. Przy maksymalnej wartości elongacji zachodniej Merkury wschodzi przed Słońcem najwcześniej, w okresie maksymalnej elongacji wschodniej zachodzi po Słońcu najpóźniej. Okresy dobrej w Polsce widoczności Merkurego zdarzają się, gdy jego maksymalna elongacja zachodnia przypada na miesiące jesienne.
Gwiazdy, gwiazdozbiory i „spadające gwiazdy”
W październiku po zmierzchu, na zachodniej stronie nieba wciąż możemy odnaleźć Trójkąt Letni i gwiazdozbiory letniego nieba. Jednak ponad wschodnim horyzontem pojawiają się konstelacje zimowe, m.in. Woźnica, Orion, Byk i Bliźnięta. W południku górują: Wieloryb, Ryby i Andromeda. W okolicach zenitu znajdziemy Perseusza, Kasjopeję oraz Cefeusza. Jednym z największych gwiazdozbiorów północnego nieba jest Pegaz, z którym graniczy konstelacja Andromedy. Trzy spośród najjaśniejszych gwiazd Pegaza, wraz z Alfa Andromedae, która wcześniej (jako Delta Pegasi) należała do Pegaza, tworzą obszerny asteryzm nazywany Czworokątem Pegaza, znany też jako „kwadrat jesienny”, a wraz z pozostałymi dwiema najjaśniejszymi gwiazdami Andromedy układają się w kształt podobny do Wielkiego Wozu. Konstelację Andromedy bardzo łatwo można znaleźć na niebie, gdyż jej gwiazdy leżą prawie w jednej linii. Najciekawszym obiektem w tym gwiazdozbiorze jest Galaktyka Andromedy zwana także Wielką Mgławicą w Andromedzie (M31). Poza miastem można ją dostrzec nieuzbrojonym okiem jako mglisty niewielki obiekt.
Od 2 października do 7 listopada promieniują szybkie meteory z roju Orionidów, które wchodzą w górne warstwy atmosfery ziemskiej z prędkościami około 64 km/s. Maksimum roju przypada na 21 października, możemy wtedy oczekiwać ponad 20 „spadających gwiazd” na godzinę. Radiant roju leży w gwiazdozbiorze Oriona. Natomiast od 6 do 10 października (maksimum 8/9 października) promieniują powolne, nieliczne meteory Drakonidy – ich radiant leży w gwiazdozbiorze Smoka. Rój ten znany jest między innymi z okresowych wzrostów aktywności. 10 października maksimum osiągną Południowe Taurydy (ZHR=5). (ZHR – ZenithalHourlyRate – zenitalna liczba/częstotliwość/ godzina). Meteory z tego roju są dość powolne (27 km/s) ale wyjątkowo jasne i nierzadko występują tu zjawiska bolidowe. Okres aktywności Południowych Taurydów trwa od 10 września aż do 20 listopada. W obserwacjach maksimum dwóch ostatnich rojów będzie jednak mocno przeszkadzał Księżyc.
Międzynarodowa Stacja Kosmiczna
Do 4 października przeloty ISS nad Szczecinem będą widoczne wieczorem. Stacja ponownie pojawiać się będzie dopiero od 20 października w godzinach porannych. ISS widoczna jest na niebie jako jasny punkt szybko przemierzający nieboskłon. Dokładne godziny przelotów na stronie https://heavens-above.com.
Opracowanie: Jolanta Olejniczak
