Author Archives: Łukasz Płotkowski

Letnie dni powoli stają się coraz krótsze. W Szczecinie, w czasie trwania drugiego wakacyjnego miesiąca, dzień skróci się o 1 godzinę i 55 minut, zarówno poprzez późniejsze z każdym dniem wschody, jak i wcześniejsze zachody Słońca. Pierwszego sierpnia, w naszym mieście i jego okolicach Słońce wzejdzie o 5.18, a zajdzie o 20.57. Natomiast ostatniego sierpnia, Słońce będzie wędrować ponad horyzontem około 13 godzin i 44 minut a dzień rozpocznie się o godzinie 6.10, zaś zakończy o 19.54. 

Księżyc

W sierpniu kolejność faz Księżyca będzie następująca:

• 05-08 13:06 – I Kwadra 
• 12-08 03:36 – Pełnia 
• 19-08 06:36 – III Kwadra 
• 27-08 10:17 – Nów 

Najbliżej Ziemi nasz naturalny satelita znajdzie się 10 sierpnia o 19.08, czyli trochę wcześniej niż nastanie Kukurydziana Pełnia (wielkość tarczy osiągnie rozmiary 33’13”). Podczas pełni Księżyc zbliży się nad ranem do Saturna na odległość kilku stopni. 

W sierpniu czeka nas jeszcze kilka innych koniunkcji Księżyca z planetami. W swej wędrówce po nieboskłonie zbliży się on 15.08 do Jowisza, 19.08 do Marsa, zaś 26.08 zanikający, już bardzo cienki sierp wschodzącego Księżyca pojawi na porannym niebie w niewielkiej odległości od jasno świecącej Wenus.

Planety

W sierpniu prawie przez całą noc widoczne będą na niebie trzy jasne planety. Jako pierwszy będzie pojawiał się wieczorem Saturn, następnie Jowisz i Mars. Wenus nadal będzie Gwiazdą Poranną. Na początku miesiąca będzie poprzedzać wschód Słońca o około dwie godziny, zaś pod koniec sierpnia pojawi się na niebie około godzinę przed Słońcem. 7 sierpnia planeta zbliży się na odległość 7 stopni do Polluksa w gwiazdozbiorze Bliźniąt.

Gwiazdozbiory i „spadające gwiazdy”

Wracają noce astronomiczne, a z nimi szansa na obserwacje ciekawych konstelacji i gwiazd. Sierpień to najlepsza pora na obserwacje Strzelca i Skorpiona. Oba gwiazdozbiory są widoczne w Polsce tylko w części, nisko nad południowym horyzontem. Obserwując Trójkąt Letni warto zwrócić uwagę na dość jasną gwiazdę znajdującą się w bezpośrednim sąsiedztwie Wegi po jej lewej stronie. Jeżeli dysponujemy lornetką, to naszym oczom ukażą się dwie gwiazdy. Obserwacje przy użyciu dużych teleskopów ujawniły, że wokół każdej z dwóch gwiazd znajduje się jeszcze jedna, mamy zatem do czynienia z układem poczwórnym. Będąc poza miastem pod ciemnym niebem zobaczymy wysoko nad horyzontem Drogę Mleczną, a za pomocą lornetki lub teleskopu warto odszukać w Lutni mgławicę planetarną oznaczoną w katalogu Messiera numerem 57oraz gromadę kulistą M13 w gwiazdozbiorze Herkulesa (w dobrych warunkach można ją dostrzec okiem nieuzbrojonym).

Jednym z trudniejszych do rozpoznania gwiazdozbiorów letniego nieba jest Wężownik. Konstelacja ta występuje na naszym niebie nisko nad horyzontem, a w połowie sierpnia około godziny 23 położona jest nad południowo-zachodnim horyzontem. W dłoniach Wężownika znajduje się Wąż, gwiazdozbiór podzielony na dwie części: Głowę Węża i Ogon Węża. Na tle gwiazdozbiorów Wężownika i Węża znajdują się interesujące obiekty astronomiczne. Jednym z nich jest Mgławica Orzeł (M16), znajdująca się w Ogonie Węża, niedaleko granicy z konstelacją Tarczy. Gromada otwarta w M16 składa się z młodych i jasnych gwiazd, które oświetlając otaczające obłoki materii pobudzają zawarty w nich gaz do świecenia. 

Maksimum Perseidów, roju meteorów, który możemy obserwować od 17 lipca do 24 sierpnia, wypada w tym roku w nocy z 12 na 13 sierpnia. Rój Perseidów związany jest z kometą 109P/Swift-Tuttle. Przy dobrych warunkach obserwacyjnych można zobaczyć nawet ponad 100 meteorów na godzinę. W tym roku ZHR (ZenithalHourlyRate) ma wynosić około 90 a maksymalna prędkość z jaką meteory będą wpadać w ziemską atmosferę to ok. 59 km/s. 

Perseidy obserwowane są od ponad 2000 lat. Znane są także jako „łzy świętego Wawrzyńca” (10 sierpnia, to dzień męczeńskiej śmierci tego świętego). Nazwa Perseidy pochodzi od pozornego miejsca, z którego wydają się lecieć meteory. Miejsce to znajduje się w czasie maksimum aktywności roju w pobliżu gwiazdy η Persei w gwiazdozbiorze Perseusza, widniejącym w sierpniu  na północnym-wschodzie nieba. Najwięcej Perseidów obserwować można w drugiej połowie nocy, ze względu na dużą o tej porze wysokość radiantu nad horyzontem. Najlepsze stanowisko obserwacyjne, to oczywiście miejsce poza miastem. Rój zaleca się obserwować na leżąco i patrzeć wysoko w kierunku południowo-zachodnim, tam gdzie świeci Trójkąt Letni składający się z jasnych gwiazd: Wegi z Liry, Deneba z Łabędzia i Altaira z Orła. W tym roku obserwacje utrudni jednak pełnia Księżyca.

Przeloty Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) będą widoczne dopiero od 26 sierpnia w godzinach porannych. Wszystkie przeloty ISS i innych satelitów znajdują się na stronie: https://heavens-above.com

Opracowanie: Jolanta Olejniczak

Po czerwcowym przesileniu letnim dni stają się coraz krótsze. W Szczecinie, 1 lipca wschód Słońca będziemy mogli obserwować o godzinie 04.38, a zachód o 21.33. Natomiast 31 lipca wschód Słońca nastąpi o godzinie 05.17, zaś zachód o 20.59. W naszych okolicach 29 lipca kończą się „białe noce” astronomiczne które rozpoczęły się 14 maja. 

4 lipca, o godzinie 09.11, Ziemia znajdzie się najdalej od Słońca (w aphelium). Oba ciała niebieskie będzie wtedy dzielił dystans ponad 152 milionów kilometrów. 

Księżyc

Kolejność faz Księżyca w lipcu jest następująca:

•  07-07 04:14 – I Kwadra
•  13-07 20:37 – Pełnia
•  20-07 16:18 – III Kwadra
•  28-07 19:55 – Nów

13 lipca, o godzinie 11.05, Księżyc znajdzie się w perygeum, w odległości około 357 tys. km od Ziemi a gdy pojawi się na wieczornym niebie rozmiar jego tarczy osiągnie wielkość 33,43’. W nocy z 13 na 14 lipca, podczas Siennej Pełni (angielska nazwa Hay Moon) czeka nas więc kolejna superpełnia.

Koniunkcje Księżyca z jasnymi planetami będziemy mogli oglądać w drugiej połowie miesiąca. 16 lipca Srebrny Glob około godziny 0.30 zbliży się na odległość 4°47’ do Saturna, a 19 lipca od północy do świtu widoczny będzie blisko Jowisza.

Planety

W pierwszym wakacyjnym miesiącu przez sporą część nocy widoczne będą największe planety Układu Słonecznego. O ile na początku lipca wschód Jowisza będzie następować po północy, to pod koniec miesiąca będzie pojawiał się już późnym wieczorem. Z kolei wschody Saturna będą następować mniej więcej godzinę przed wschodem Jowisza. Mars będzie wschodził w drugiej połowie nocy i powoli będzie następować to coraz wcześniej aż 31 lipca pojawi się nad horyzontem o północy. Te trzy planety będą ustawione prawie w jednej linii, chociaż dość daleko od siebie.

Merkurego będziemy mogli próbować wypatrzeć nad ranem do 9 lipca, nisko nad wschodnim horyzontem, a po 25 lipca na wieczornym niebie, krótko po zachodzie Słońca. 

Wenus przez cały lipiec będzie widoczna przed wschodem Słońca, pełniąc rolę Gwiazdy Porannej o jasności około -3,8 mag.

Wspomniane planety można dostrzec gołym okiem, natomiast dla posiadaczy lornetek lub teleskopów do obserwacji w drugiej połowie lipcowych nocy dostępny będzie także Uran (w gwiazdozbiorze Barana ) i Neptun (między Rybami a Wodnikiem).

Gwiazdozbiory i „spadające gwiazdy”

Z układów gwiazd na niebie dominować będzie w dalszym ciągu asteryzm Trójkąta Letniego (Wega, Deneb i Altair), który przecina pasmo Drogi Mlecznej. W jego okolicach można odszukać niewielkie gwiazdozbiory Liska, Strzały i Delfina. Wraz z upływem nocy centralną część nieba zacznie zajmować rozległy układ gwiazd zwany Pegazem. Natomiast nisko nad horyzontem warto spróbować odnaleźć Rybę Południową i Strzelca – gwiazdozbiory rzadko widoczne na naszym niebie.

W lipcu swoją aktywnością zaczynają roje meteorów wchodzące w skład tzw. kompleksu Akwarydów – Kaprikornidów. Stanowi go kilka rojów z radiantami umiejscowionymi w gwiazdozbiorach Wodnika i Koziorożca. Należą do niego m.in. Alfa Kaprikornidy oraz Południowe Delta Akwarydy.

Alfa Kaprikornidy są prawdopodobnie rojem bardzo starym, co ujawnia się w skomplikowanej strukturze radiantu. Meteory należące do tego roju mają niewielką prędkość, do 23 km/s, ale ich jasność często przewyższa przeciętną. Aktywność roju przypada na początek lipca i trwa do połowy sierpnia, a jego maksimum wystąpi w nocy z 30 na 31 lipca, kiedy to będzie można dostrzec kilka zjawisk na godzinę (ZHR=5). 

Południowe Delta Akwarydy będą aktywne na nocnym niebie od 17 lipca do 21 sierpnia. Radiant znajduje się w gwiazdozbiorze Wodnika. Maksimum tego znanego w Chinach już w starożytności roju przypada w tym roku w nocy z 29 na 30 lipca a jego aktywność kształtuje się na poziomie ZHR=20. Meteory podczas wchodzenia w atmosferę ziemską osiągają prędkość do 41 km/s. Rój związany jest z kometami muskającymi Słońce należącymi do rodziny Krachta i rodziny Machholza. 

Swoją aktywność w drugiej połowie lipca zaczynają Perseidy ale maksimum osiągną one dopiero w sierpniu.  

ISS

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (ISS) będzie widoczna przez cały lipiec nocą lub w późnych godzinach wieczornych. Wszystkie przeloty ISS i innych satelitów znajdują się na stronie: https://heavens-above.com.  

Opracowanie: Jolanta Olejniczak

Czerwiec to okres najkrótszych nocy i najdłuższych dni. 1 czerwca w Szczecinie Słońce wzejdzie o 4.39, a zajdzie o 21.20. Dzień będzie trwał 16 godzin i 41 minut. Przez pierwsze trzy tygodnie Słońce nadal będzie zwiększać czas i wysokość swej dziennej wędrówki po niebie, aż we wtorek 21 czerwca, w chwili przejścia w Szczecinie przez południk lokalny, wzniesie się na maksymalną wysokość nad horyzontem wynoszącą ponad 60°. 

W swojej wędrówce po ekliptyce nasza dzienna gwiazda osiągnie tego dnia o godzinie 11.14 punkt przesilenia letniego, zwany punktem Raka. Rozpocznie się astronomiczne lato. W pierwszym dniu lata, w naszych okolicach, Słońce wzejdzie o 4.33 zaś zajdzie o 21.34, zatem dzień będzie trwał 17 godzin i 1 minutę. Z końcem miesiąca dzień będzie już krótszy o kilka minut, rozpocznie się o 4.37 zaś zakończy o 21.34. 

---

Księżyc

Krótkie, ale bezksiężycowe noce, nastaną pod koniec miesiąca zaś kolejność faz Księżyca będzie następująca:

• 07-06 16:48 – I Kwadra 
• 14-06 13:52 – Pełnia
• 21-06 05:11 – III Kwadra 
• 29-06 04:52 – Nów

15 czerwca, podczas Truskawkowej Pełni, Księżyc o 01.23 znajdzie się w perygeum, w odległości 357658 km od Ziemi, a jego tarcza na niebie będzie miała wielkość 33.41’. W nocy z 14 na 15 czerwca czeka nas więc „superpełnia”. Oświetlony Srebrny Glob zacznie wynurzać się zza horyzontu około godziny 21.40. Podczas tzw. superpełni tarcza Księżyca jest nieco większa i jaśniejsza niż zwykle, jednak dla przeciętnego obserwatora jest to zjawisko niezauważalne. Zmianę pozornej wielkości tarczy Księżyca zauważylibyśmy, porównując zdjęcia pełni nastającej w perygeum i w apogeum. Latem, podczas pełni, Księżyc wschodzi na południowym wschodzie, podnosi się maksymalnie na kilkanaście stopni ponad horyzont i zachodzi po około sześciu godzinach na południowym zachodzie. Nasz naturalny satelita poruszając się nisko nad horyzontem, na skutek interakcji światła z grubymi warstwami ziemskiej atmosfery (światło niebieskie jest bardziej rozpraszane), przybiera pomarańczową barwę, a z powodu bliskości horyzontu wydaje się bardzo duży na skutek iluzji optycznej.

W drugiej połowie czerwca, przed świtem, Księżyc będzie przemieszczał się w pobliżu siedmiu planet, jednak nieuzbrojonym okiem możemy zobaczyć jego przejścia obok pięciu najjaśniejszych. 18 czerwca znajdzie się w okolicach Saturna, 22 czerwca minie Jowisza, kolejnej nocy około godziny trzeciej zbliży się na odległość 2° do Marsa. 26 czerwca o 3.30 wąski już sierp Księżyca możemy zobaczyć w odległości około 2° od Wenus, a nad ranem 27 czerwca będzie blisko Merkurego (separacja 3° o godz. 4.00). Koniunkcja Księżyca z Neptunem nastąpi 20 czerwca a z Uranem 25 czerwca.

Planety

Podczas czerwcowych nocy, przed świtem, będziemy mieli okazję zaobserwować na niebie ułożenie prawie w jednej linii pięciu jasnych planet: Merkurego, Wenus, Marsa, Jowisza, Saturna a przy pomocy lornetki dostrzeżemy w ich pobliżu również Urana i Neptuna. Koniunkcja Wenus (mag. -3.92) z Uranem (mag. 5.89) będzie miała miejsce 12 czerwca o godzinie 01.24, separacja około 1,5°. Jednak planety będą wtedy jeszcze pod horyzontem, Wenus jako Jutrzenka pojawi się nad horyzontem dwie godziny później. 28 czerwca wystąpią warunki najlepszej porannej widoczności Merkurego.

Gwiazdozbiory, meteory i Westa

W czerwcu gwiazdozbiory wiosenne zaczynają zajmować coraz mniejszą część wieczornego nieba. W połowie miesiąca, późnym wieczorem, można dostrzec wyraźny podział nieba na gwiazdozbiory letnie od wschodu do południa i wiosenne od południa do zachodu. Zanim jeszcze zrobi się ciemno, widoczna już będzie Wega, najjaśniejsza gwiazda Lutni i zarazem letniego nocnego nieba. Chwilę po niej pojawia się Altair z Orła i Deneb z Łabędzia. Na wschodniej części nieba świeci wielki czworobok Pegaza. Ponad południowym horyzontem znajdziemy rozległą konstelację Wężownika oraz gwiazdozbiór Węża, a tuż nad nimi Herkulesa w którym położona jest wspaniała gromada kulista M 13. Jeśli obserwacje wykonywać będziemy poza miastem możemy pokusić się o dostrzeżenie jej nawet nieuzbrojonym okiem, będzie wyglądała jak szarawa mgiełka. Jest to jeden z najdalszych obiektów naszej Galaktyki, jaki możemy dostrzec na niebie gołym okiem. Od czerwca do września przy pomocy lornetki można również zapolować na planetoidę Westa, która będzie widoczna na tle gwiazdozbioru Wodnika.

7 czerwca maksimum aktywności osiągają Dzienne Arietydy. Radiant tego roju meteorów znajduje się w gwiazdozbiorze Barana. Prędkość meteorów wyniesie około 38 km/s a liczba zjawisk w maksimum może oscylować w okolicach 30. Pod koniec miesiąca zaczynają pojawiać się na niebie Bootydy czerwcowe, których radiant jest w Wolarzu. Rój osiągnie maksimum 27 czerwca, ZHR powinno mieć wartość większą niż 10.

Obłoki srebrzyste

Z miesiącami letnimi związane jest interesujące zjawisko atmosferyczne – obłoki srebrzyste. Najczęściej obserwowane są one w pasie pomiędzy 50° a 70°, zarówno północnej jak i południowej, szerokości geograficznej. Na półkuli północnej najlepszy okres do obserwacji cienkich, świecących pasemek, które wyglądają jak srebrne serpentyny, zaczyna się w połowie maja i trwa do końca sierpnia. Obłoki srebrzyste są rzadko obserwowanymi chmurami mezosferycznymi widzianymi kiedy Słońce znajduje się od 6° do 16° poniżej horyzontu, czyli mniej więcej około godziny przed wschodem Słońca i tyleż samo po jego zachodzie. Obłoki srebrzyste znajdują się w mezosferze na wysokości około 75–85 km nad powierzchnią globu. Z przeprowadzonych badań wynika, że obłoki składają się z mikroskopijnych kryształków lodu. Po raz pierwszy zostały zaobserwowane w 1885 roku.

Opracowanie: Jolanta Olejniczak